آرتروز گردن: علائم و درمان با فیزیوتراپی و ورزش
درد گردن بخشی از فرایند طبیعی افزایش سن محسوب می‌شود. همانند دیگر اعضای بدن، استخوان‌های گردن نیز با افزایش سن دستخوش تغییراتی خواهند شد. سطح استخوان‌ها ، ناهموارتر خواهد شد. دیسک‌هایی که استخوان‌های ستون فقرات را پوشش می‌دهند، آب خود را از دست خواهند داد. رباط‌هایی که استخوان‌ها را در محل خود نگه می‌دارند، انعطاف‌پذیری‌شان کاهش می‌یابد. ممکن است براثر ارتروز گردن و یا ایجاد خارهای استخوانی، سطح استخوان‌ها ناهموار گردد، درنتیجه حرکت رباط‌ها و دیسک‌های بین مهرهای با مشکل مواجه خواهد شد. ممکن است کانال نخاعی تنگ‌تر شود و بر روی نخاع و اعصابی که به بازوها منتقل می‌شوند، فشار بیشتری وارد شود. ضربه به گردن و یا ستون فقرات نیز می‌تواند اعصاب را تحت‌فشار قرار دهد. درد ناشی از این عوامل ممکن است از ناراحتی خفیف تا دردهای شدید و فلج‌کننده متغیر باشد.
فهرست مطالب
اطلاعات کلی و علل
ستون فقرات از ۲۴ مهره‌ی منفرد و ۹ مهره به هم چسبیده ساخته شده است. این مهره‌ها در امتداد یکدیگر قرار داند و یک کانال نخاعی را شکل می‌دهند، نخاع از این کانال نخاعی عبور می‌کند. از طریق سوراخ‌های کوچک بین مهرهای، اعصاب از نخاع منشعب می‌شوند. ۷ مهره در بالای ستون فقرات به‌عنوان "مهره‌های گردنی" شناخته می‌شوند، ۱۲ مهره در وسط ستون فقرات تحت عنوان "مهره‌های سینه‌ای" شناخته می‌شوند. ۵ مهره در ناحیه پایین کمر تحت عنوان "مهره‌های کمری" شناخته می‌شوند و درنهایت ۹ مهره چسبیده به هم در زیر مهرهای کمری، درمجموع "استخوان خاجی" نامیده می‌شوند.
میان مهره‌های منفرد ستون فقرات دیسک‌های محکم بین مهرها قرار می‌گیرند، لایه بیرونی این دیسک‌ها از جنس فیبر بوده و هسته داخلی‌شان از یک بافت ژله‌ای پر شده است. این دیسک‌ها، مهره‌های ستون فقرات را پوشش می‌دهند، و حرکت آن‌ها را بر روی یکدیگر آسان می‌کنند. آن‌ها همچنین از اعصاب و عروق خونی بین مهرهای محافظت می‌کنند. هم‌زمان با افزایش سن، این دیسک‌ها تحلیل رفته، پهن‌تر می‌شوند و انعطاف‌پذیری خود را نیز از دست می‌دهند. این مسئله موجب می‌شود اثر روان‌سازی و محافظتی دیسک‌ها کاهش یابد، درنتیجه پایداری ستون فقرات کاهش می‌یابد. در پاسخ به تحلیل رفتن دیسک‌های بین مهرهای ممکن است زوائد استخوانی به نام "خارهای استخوانی" یا "استئوفیت" در استخوان‌های ستون فقرات رشد نمایند. این تغییرات مخرب می‌تواند در نزدیکی عضلات، رباط‌ها و اعصاب رخ دهد درنتیجه ممکن است آن‌ها تحریک گردند. هنگامی‌که این فرایندها در مهره‌های گردنی رخ می‌دهند به آن "اسپوندیلوز گردن" می‌گویند. اسپوندیلوز، گردن را در مقابل صدمات آسیب‌پذیرتر می‌کند، مثلاً ممکن است رباط‌ها و تاندون‌های گردن دچار کشیدگی شوند. در اثر افزایش ناپایداری ستون فقرات، ممکن موقعیت و تراز دیسک و مهره‌ها تغییر پیدا کند. این مسئله باعث می‌شود مهرها باهم تماس پیداکرده و درنتیجه دچار آسیب بیشتری شوند.
علائم و نشانه‌ها
علائم اسپوندیلوز گردن می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. شایع‌ترین نشانه آن شامل درد گردن می‌شود که می‌تواند انتهای گردن و شانه‌ها را نیز درگیر نماید. ممکن است درد به‌صورت متناوب وجود داشته باشد، گاهی هم ممکن است درد تداوم داشته باشد.
ممکن است گردن سفت و خشک شود، ممکن است حرکت‌های ناگهانی، باعث درد شود و یا شدت درد را بیشتر نماید. سردرد نیز رایج است. ریشه عصب‌های بین مهرهای ممکن است تحت‌فشار قرار بگیرند. در اثر این موضوع در ناحیه گردن علائمی همچون درد، سوزش، سوزن سوزن شدن ایجاد می‌شود، که ممکن است به سمت یک یا هر دو شانه‌ها، گسترش یابد. همچنین ممکن است درد در ناحیه بالای پشت، بین تیغه‌های شانه و یا در دست‌ها نیز امتداد یابد. این عارضه تحت عنوان "رادیکولوپاتی گردن" شناخته می‌شود.
همچنین اسپوندیلوز گردن می‌تواند باعث باریک شدن کانال نخاعی شود، به این عارضه "تنگی کانال نخاعی" می‌گویند. هنگامی‌که در ناحیه گردن این تنگی کانال نخایی رخ دهد به آن " میلوپاتی گردنی " می‌گویند. باگذشت زمان، نخاع تحت‌فشار قرار می‌گیرد، درنتیجه خون‌رسانی و تغذیه سلول‌های عصبی کاهش می‌یابد و در پی آن ممکن است نخاع دچار آسیب شود.
علائم میلوپاتی گردن عبارت‌اند از:
- ضعف در پاها و یا مشکل در راه رفتن.
- ضعف، سوزن و سوزن و از دست دادن مهارت و چابکی در بازوها و دست‌ها.
- از دست دادن حس در بازو و یا پاها.
- اختلال در عملکرد طبیعی مثانه و روده (این علائم شایع نمی‌باشند و ممکن است در مراحل پیشرفته این بیماری ظاهر گردد).
میلوپاتی به‌آرامی توسعه می‌یابد، برآورد می‌شود که تنها کمتر از ۵٪ از افراد مبتلا اسپوندیلوز گردن این عارضه را تجربه نمایند.
تشخیص
در تشخیص اسپوندیلوز گردن پزشک علائم و سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند، و یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد.
سپس برای تأیید تشخیص و مشخص کردن دقیق مکان مشکل، ممکن است آزمون‌های بیشتری درخواست گردد، به‌خصوص اگر پزشک عمل جراحی را مدنظر داشته باشد:
- تصویربرداری به کمک اشعه ایکس می‌تواند، وضعیت کلی مهره‌ها را مشخص کند.
- میلوگرام (Myelogram): در این روش به کمک اشعه ایکس و با کمک مواد رنگی مخصوص، نخاع و اعصاب، در تصویر مشخص خواهند شد.
- تصویربرداری‌ام آر آی -(MRI) به کمک این روش تصاویر دقیقی از بافت‌های نرم به دست می‌آید.
- سی‌تی‌اسکن -(CT) به کمک این روش جزئیات بیشتری از مهره‌ها مشخص می‌شود. این روش ممکن است با میلوگرام نیز ترکیب شود.
- الکترومیوگرافی - (EMG) این روش عملکرد عصب‌ها را اندازه‌گیری و ارزیابی می‌کند.
فیزیوتراپی برای آرتروز گردن
ماساژ بافت‌های نرم
ماساژ بافت‌های نرم اسپاسم و تنش‌های عضلانی مزمن را هدف قرار می‌دهد، این تنش‌ها ممکن است در طول استرس‌ها و فعالیت‌های روزمره زندگی ایجاد شده باشند. همچنین ممکن است این اسپاسم یا تنش‌های عضلانی در اثر کشیدگی و یا رگ به رگ شدن گردن به وجود آمده باشند. فیزیوتراپیست با استفاده از فشار مستقیم و مالش، سعی می‌کند تنش‌های موجود در بافت‌های نرم (رباط‌ها، تاندون‌ها، عضلات) را برطرف نماید.
کشش گردن
کشش گردن روشی است که به‌طور گسترده در طب فیزیکی برای درمان ارتروز گردن استفاده می‌شود. این شیوه درمانی می‌تواند مفید باشد، زیرا که دامنه حرکتی گردن را افزایش داده و تنگی کانال نخاعی را کاهش می‌دهد.
الکتروتراپی (مانند استفاده از امواج اولتراسوند)
دستگاه‌های اولتراسونیک از طریق تحریک عضلات گردن، باعث انقباض آن‌ها خواهند شد. جریان الکتریکی باعث انقباض متناوب عضلات می‌شود و درواقع به‌صورت پی‌درپی عضلات را در حالت انقباض و آرامش قرار می‌دهد، درست همانند فعالیت‌های ورزشی. الکتروتراپی می‌تواند اسپاسم‌های پایدار ناشی از تحریک عصب‌ها را کاهش دهد. همچنین اسپاسم‌های خفیف را که در اثر ناراحتی‌های عصبی ایجاد می‌شوند نیز کاهش می‌دهد.
تثبیت گردن
تثبیت ستون فقرات در ناحیه گردن درمان پایه و اصلی بیماران مبتلا به اسپوندیلوز گردن محسوب می‌شود. تثبیت گردن، حرکت‌های گردن را محدود می‌کند، درنتیجه التهاب عصب‌ها کاهش می‌یابد. محافظ‌های نرم گردن برای استفاده در طول روز توصیه می‌شوند، اما آن‌ها همه حرکت‌های گردن را محدود نمی‌کنند. ارتزها و محافظ‌های غیرقابل انعطاف، حرکت گردن را بیشتر محدود می‌کنند. تحمل و انطباق‌پذیری بیمار، در خصوص استفاده از این محافظ‌های گردنی باید لحاظ گردد.
دستگاه (TENS)
درمان با دستگاه TENS در طب فیزیکی بسیار رایج است. این دستگاه کمک می‌کند تا اسپاسم‌های ممتد عضلانی، کاهش‌یافته و انتقال پیام درد به مغز تعدیل شود. همچنین اسپاسم‌های خفیف ناشی آر ناراحتی‌های عصبی را کاهش می‌دهد.
سرما یا گرما درمانی
الف. گرما درمانی
- استفاده از گرما به‌صورت موضعی
- حوله گرم به‌طور مستقیم بر عضلات گردن قرار داده می‌شود.
- کیسه آب داغ به‌طور مستقیم بر روی ماهیچه‌های گردن قرار داده می‌شود.
- اهداف از درمان
- بهبود گردش خون
- کاهش التهاب عصب و عضله‌ها
- تسکین اسپاسم عضلانی
ب. سرما درمانی
- استفاده از یخ
- یخ به‌طور مستقیم بر پوست قرار داده می‌شود و یا
- یخ تحت پوشش پارچه یا یک کیسه قرار گرفته و سپس بروی نقاط دردناک عضلات گردن گذاشته می‌شود.
- درمان با اسپری خنک‌کننده
- اسپری بر روی پوست اعمال‌شده، بلافاصله موضع خنک می‌شود.
- اسپری تحریک بافت‌ها را کاهش داده و گیرنده‌های درد را آرام می‌سازد.
- اهداف درمان
- کاهش التهاب
- تسکین اسپاسم عضلانی
- کاهش تحریک اعصاب از طریق کاهش تورم آن‌ها
تمرینات ورزشی
تمرینات ورزشی به‌منظور بهبود انعطاف‌پذیری، قدرت، استقرار و ثبات ناحیه گردن توصیه می‌شوند:
کشش چانه (جمع‌کردن چانه)
در یک وضعیت نشسته یا ایستاده قرار بگیرید، پشت و گردن خود را صاف کنید، شانه‌ها باید کمی به سمت عقب تمایل داشته باشند (شکل ۵). تا آنجایی که درد ایجاد نشود، به‌آرامی چانه خود را به سمت داخل جمع نمایید، شما در ناحیه گردن خود باید احساس کشیدگی (خفیف تا متوسط، بیش از آن مجاز نیست) کنید. چشم‌ها و بینی باید به سمت جلو، هم‌تراز با افق باشند. این حالت را به مدت ۲ ثانیه نگه‌دارید و سپس استراحت کنید، در صورت نبودن درد، ۱۰ بار تکرار نمایید. این تمرین را ۳ بار در روز تکرار کنید.
جمع‌کردن تیغه‌های شانه
در یک وضعیت نشسته یا ایستاده قرار بگیرید، پشت و گردن خود را صاف کنید (شکل ۶). تا آنجا که می‌توانید و درد ایجاد نمی‌شود، تیغه‌های شانه‌های خود را به هم نزدیک کنید، شما در این ناحیه احساس کشش (از خفیف تا متوسط، بیش از آن مجاز نیست) خواهید کرد. به مدت ۵ ثانیه این حالت را نگه‌دارید. در صورت نبودن درد، ۱۰ بار این حالت را تکرار نمایید. این تمرین را ۳ بار در روز انجام دهید.
چرخش گردن
در یک وضعیت نشسته یا ایستاده قرار بگیرید، پشت و گردن خود را صاف کنید، شانه‌ها باید کمی به سمت عقب تمایل داشته باشند. سر خود را به سمت یکی از شانه‌ها، تا جایی که درد ایجاد نشود بچرخانید. در ناحیه گردن باید احساس کشش (از خفیف تا متوسط، بیش از آن مجاز نیست) نمایید (شکل ۷). سپس سر را به سمت جهت مخالف بچرخانید. در طول این تمرین سر و گردن خود را صاف نگه‌دارید، اجازه ندهید گردن خم شود و یا به سمت جلو بیاید. در صورت نبودن درد ۱۰ بار تکرار نمایید. این تمرین را ۳ بار در روز انجام دهید.
درمان‌های دستی
درمان دستی از طریق تکنیک و روش‌های مختلفی اعمال می‌شود. درمان دستی در ناحیه گردن به‌منظور کاهش درد، بهبود عملکرد، افزایش دامنه حرکتی و برای رسیدگی به کاهش دامنه حرکتی ستون فقرات استفاده می‌شود.
شواهد حاکی از آن است که ترکیب تمرینات ورزشی و درمان‌های دستی، به‌طور قابل‌توجهی عملکرد ناحیه گردن را بهبود می‌بخشند. درمان‌های دستی می‌تواند شامل تکنیک‌هایی همچون، ماساژ درمانی، طب سوزنی و سوزن خشک باشد.
