درمان آرتروز و ساییدگی مفصل شانه با فیزیوتراپی و ورزش
شانه‌ها محل قرارگیری مفاصلی هستند که بیشترین سطح تحرک را در بدن دارند. در حقیقت مفاصل شانه به شدت در معرض فرسایش قرار داشته و به همین خاطر بطور بالقوه مستعد بی‌ثباتی هستند. یکی از مشکلات رایج برای این مفصل آرتروز شانه است. آرتروز شانه شرایطی است که در آن غضروف نرم پوشاننده سر گرد استخوان بازو و حفره استخوان شانه به خاطر ابتلا به بیماری، فرسایش، آسیب دیدگی، یا عمل جراحی از بین می‌رود.
آناتومی
آرتروز شانه بر عملکرد مفصل شانه تاثیر می‌گذارد. این مفصل بین سر استخوان بازو و حفره واقع در تیغه شانه قرار دارد. این بیماری همچنین می‌تواند بر وضعیت عضله چرخاننده شانه نیز تاثیر داشته باشد.
انواع آرتروز شانه و علائم آن
آرتروز فقط باعث وارد شدن آسیب به عضلات و تاندون‌ها نمی‌شود، بلکه علاوه بر این بر وضعیت مفاصل و رباط‌ها نیز تاثیر می‌گذارد. آرتروز شانه معمولاً برای بیمار علائمی همچون درد مفصل و ایجاد محدودیت حرکتی را به همراه دارد. در ادامه ۵ نوع شناخته شده آرتروز شانه مورد بررسی قرار گرفته و تاثیر آنها بر مفصل شانه تشریح شده است.
آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفاصل)
در این شرایط احتمالاً بیمار بطور همزمان در هر دو شانه خود درد احساس خواهد کرد. علاوه بر این ابتلا به این بیماری می‌تواند با مشاهده علائم زیر همراه باشد:
- حساسیت و گرم شدن مفاصل شانه
- سفتی مفصل شانه که بطور خاص در هنگام بیدار شدن از خواب احساس می‌شود.
- تشکیل گره‌های روماتوئید (ندول‌های التهابی) که عبارت از برآمدگی‌های ایجاد شده در پوست ناحیه شانه یا بازوها می‌باشد.
- خستگی زیاد، کاهش وزن، یا تب
استئو آرتریت
استئو آرتریت نوع کلاسیک ابتلا به آرتروز است که با فرسایش مفصل ارتباط دارد. به همین خاطر افراد مسن بیشتر از سایرین به این نوع آرتروز مبتلا می‌شوند. این نوع خاص از بیماری آرتروز که بیشتر از سایر موارد آن شیوع دارد، با ایجاد درد، ناراحتی، و سفتی مفصل همراه است.
آرتریت پس از سانحه
با توجه به اینکه آسیب‌های وارد شده به شانه به خاطر حرکت زیاد مفاصل آن مسئله‌ای عادی است، آسیب‌هایی همچون شکستن استخوان شانه و در رفتن آن می‌تواند در نهایت باعث ابتلای فرد به آرتریت پس از سانحه شود. آسیب‌های ورزشی و سایر سانحه‌ها نیز می‌توانند شرایط مشابه برای فرد ایجاد کنند. این مشکل می‌تواند باعث تجمع مایع در مفصل شانه، احساس درد، و مشاهده ورم شود.
بافت‌مردگی بی‌خونی یا آواسکولار نکروز
این مشکل می‌تواند با تخریب بافت مفصل باعث ابتلای فرد به آرتروز شانه شود. این شرایط زمانی ایجاد می‌شود که خون مورد نیاز در اختیار بافت استخوان شانه قرار نگیرد. این وضعیت اغلب به خاطر دررفتگی مفصل و شکستگی استخوان، مصرف دوز بالای داروهای استروئید و مصرف بیش از حد الکل در افراد مختلف مشاهده می‌شود.
آرتروپاتی پارگی عضله چرخاننده شانه
پارگی تاندون‌های عضله چرخاننده شانه اغلب باعث ایجاد این مشکل می‌شود. در این شرایط آرتروز شانه زمانی ایجاد می‌شود که استخوان‌های شانه دچار آسیب شوند. علائم این مشکل شامل درد در محل مفصل و ضعف عضلانی است که می‌تواند بلند کردن اجسام را برای فرد دشوار نماید.
عوامل خطر
- سن فرد
- جنسیت: استئو آرتریت فرسایشی و نیز آرتریت روماتوئید در محل مفصل شانه بیشتر در بین خانم‌ها مشاهده می‌شود.
- ورزش کردن: افرادی که حرکت‌های ورزشی سنگین یا ورزش‌های تماسی انجام می‌دهند، بیشتر از سایر افراد در معرض آسیب دیدگی مفصل شانه قرار دارند.
- چاقی: وزن اضافی بدن به خاطر چاقی می‌تواند باعث وارد شدن فشار غیر عادی به مفاصل شود.
- ریشه فامیلی: برخی از انواع آرتروز همچون آرتریت روماتوئید دارای ریشه ژنتیک و فامیلی هستند.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن یکی از فاکتورهای اصلی در ابتلا به آرتریت روماتوئید است.
تشخیص بیماری
تشخیص ابتلا به آرتروز شانه از طریق روش‌های زیر انجام می‌شود:
- بررسی دقیق سابقه مشکل
- معاینه فیزیکی شانه و گردن
- تهیه عکس رادیولوژی برای ارزیابی وضعیت مفصل
- نمونه‌گیری از مایع مفصلی. گاهی اوقات، ممکن است مایع اطراف یک مفصل جمع شده و باعث ایجاد درد و ناتوانی شود. به این ترتیب نمونه‌گیری از مایع مفصلی می‌تواند شواهدی را درباره علت جمع شدن مایع در اختیار پزشک قرار دهد.
- تصویربرداری مافوق صوت از مفصل شانه می‌تواند یک تصویر دقیق‌تر از وضعیت شانه در اختیار پزشک قرار دهد.
- استفاده از آزمایش‌هایی مثل ام‌آر‌آی (MRI)، سی‌تی‌اسکن (CT scan) یا سایر آزمایش‌های مانند آن می‌تواند در برخی موارد برای تشخیص مشکل مفید و سودمند باشد.
درمان
استراحت‌درمانی
لازم است بیمار از انجام هر گونه فعالیتی که باعث تشدید شرایط بیماری می‌شود، خودداری نماید. به این ترتیب پزشک معالج معمولاً برای درمان آرتروز و ساییدگی مفصل شانه به بیمار توصیه می‌کند از انجام این فعالیت‌ها تا زمان متوقف شدن و بهبود علائم بیماری اجتناب کند.
کمپرس گرم و سرد
به منظور کاهش درد و ورم ایجاد شده در مفصل شانه می‌توان از یک حوله مرطوب داغ یا سرد بر روی شانه استفاده کرد.
سرمادرمانی
سرمادرمانی یک روش غیرتهاجمی است که در آن از دمای بسیار پایین برای کاهش درد، التهاب، و ورم در محل مفصل شانه استفاده می‌شود.
طب سوزنی
عملکرد درمانی طب سوزنی از طریق آزاد کردن عناصر شیمیایی موجود در بدن برای کاهش درد، مسدود کردن سیگنال‌های درد در مسیر انتقال آنها از عصب، یا تسهیل جریان انرژی و خون به صورت آزادانه در بدن می‌باشد. نتایج یک مطالعه انجام شده در این رابطه نشان می‌دهد طب سوزنی باعث بهبود وضعیت شانه پس از گذشت ۴ هفته شده است.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست
دستگاه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست یک نوع ابزار درمانی الکترونیک است که اعصاب بدن را با استفاده از جریان الکتریکی از روی پوست تحریک می‌کند. این روش درمان در اکثر موارد باعث تسکین درد بیمار در کوتاه مدت می‌شود. به همین خاطر استفاده از این روش می‌بایست یک بخش از برنامه جامع کنترل درد بیمار و تحت نظارت پزشک باشد. به این ترتیب قبل از استفاده از این روش لازم است حتماً با پزشک صحبت و مشورت شود.
درمان دستی و ماساژدرمانی
مشخص است که ماساژدرمانی و درمان دستی می‌تواند به حرکت عضلات شانه و بهبود عملکرد آنها کمک کرده و به این ترتیب کاهش فشار و کشیدگی ایجاد شده در عضلات و تاندون‌ها را به همراه داشته باشد. به این ترتیب می‌توان از التهاب احتمالی مفاصل شانه در آینده پیشگیری کرد.
مگنت‌تراپی
مگنت‌تراپی می‌تواند باعث کاهش درد شانه از طریق کاهش کشیدگی و اسپاسم عضلات شانه و نیز عضلات ناحیه بالای کمر شود. با توجه به اینکه از طریق مگنت‌تراپی چرخش خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها افزایش پیدا می‌کند، به تدریج بافت‌های دچار مشکل ریلکس شده و فرآیند ترمیم طبیعی بدن تسریع می‌شود. امروزه افراد بیمار می‌توانند از انواع مختلف پدهای مخصوص برای درمان عضلات دچار استرس و فشار در ناحیه شانه استفاده نمایند.
فیزیوتراپی
پس از کاهش علائم و نشانه‌های بیماری، مهم است که فرد انجام تمرین‌های حرکتی سبک را شروع کند. این تمرین‌ها می‌توانند به بازیابی قدرت عضلات و نیز انعطاف‌پذیری آنها کمک کنند. به این ترتیب عضلات شانه تقویت شده و فشار وارد شده به مفصل کاهش پیدا می‌کند. در ادامه برخی تمرین‌های حرکتی برای افزایش دامنه حرکت مفصل ارائه شده که انجام آنها می‌تواند برای موارد ابتلا به آرتروز شانه مفید باشد.
حرکت پوش آپس (Push-ups)
این حرکت بر روی وضعیت عضلات بالای بدن (بالاتنه) تاثیر دارد. در صورت ابتلا به آرتروز شانه، به جای انجام حرکت شنا بر روی زمین، از حالت شنای ایستاده روی دیوار (یا در چارچوب درب) استفاده کنید تا به این ترتیب از هماهنگی بهتر عضلات و وارد شدن فشار کمتر به شانه مطمئن گردید.
حرکت پاندولی
برای حفظ تعادل یک دست خود را بر روی صندلی یا کابینت قرار دهید. به آرامی از ناحیه کمر خم شده و اجازه دهید دستی که می‌خواهید حرکت را بر روی آن انجام دهید، رها و آزاد باشد. وزن خود را از یک طرف به طرف دیگر جا به جا کرده و اجازه دهید دست در حالت دایره‌ای، جلو به عقب، و از یک طرف به طرف دیگر در هوا حرکت کند.
حرکت کشش شانه با بلند کردن دست
به پشت دراز کشیده و یک عصا را با دو دست بگیرید. به آرامی عصا را بلند کرده و به سمت بالای سر حرکت دهید. این حرکت را تا زمانی ادامه دهید که کشیدگی در شانه‌های خود احساس کنید. به آرامی دست خود را پایین آورده و به موقعیت اولیه آن باز گردانید.
حرکت کششی چرخش شانه به خارج
به پشت دراز کشیده و یک عصا را با دو دست بگیرد. در این حالت باید آرنج دست‌های شما خم شده و در دو طرف بدن قرار داشته باشند. به آرامی دست خود را به سمت خارج چرخش دهید و از عصا برای ایجاد کشیدگی ملایم در عضلات شانه استفاده کنید.
پیشگیری
ریسک ابتلا به آرتروز شانه را می‌توان با رعایت موارد زیر کاهش داد:
- حفظ وزن بدن در سطح مناسب
- استفاده از رژیم غذایی سالم
- استفاده از ابزارهای محافظ برای افرادی که ورزش‌های پرخطر انجام می‌دهند.
- انجام منظم تمرین‌های کششی شانه
