درمان دررفتگی لگن با فیزیوتراپی و ورزش
مفصل لگن یکی از بزرگترین مفاصل در بدن انسان است. ساختار مفصل لگن به صورتی است که امکان انجام حرکت‌های مختلف در جهت‌های گوناگون و تحمل وزن را داشته باشد. پایداری مفصل لگن به کمک کپسول مفصلی، رباط‌ها، عضلات و یک بافت غضروفی به نام لابروم به دست می‌آید.
فهرست مطالب
استخوان و مفصل
مفصل لگن نیز مانند مفصل شانه از یک سوکت مدور شکل و یک استخوان توپی شکل، تشکیل شده است. این استخوان توپی شکل، سر استخوان فمور (استخوان ران پا) است و قسمت سوکت مانند، در واقع استابولوم است که بخشی از استخوان لگن خاصره می‌باشد. سر توپی شکل استخوان ران بسیار بزرگ است، اما استابولوم یک تورفتگی مدور کم عمق است. این حالت باعث می‌شود که مفصل لگن دامنه‌ی حرکتی گسترده ای داشته باشد.
سر هر دو استخوان تشکیل دهنده‌ی مفصل لگن با غضروف مفصلی پوشانده شده است. این غضروف دارای سطحی صاف و درخشنده است و اجازه می‌دهد که دو استخوان به راحتی روی هم سر بخورند.
رباط‌ها و لابروم
۵ رباط اصلی در اطراف مفصل لگن وود دارند که ثبات و پایداری مفصل لگن را تامین می‌کنند. لیگامنت‌ها بافت‌های نرمی‌هستند که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند. کپسول مفصلی و لیگامنت‌ها ثبات منفعلی برای مفصل لگن ایجاد می‌کنند که حرکت مفصل لگن در جهت‌های خاصی را ممکن می‌کند.
لابروم نیز یک بافت فیبری-غضروفی است که در اطراف استابولوم (سوکت) قرار دارد. لابروم موجب افزایش عمق و ثبات مفصل لگن می‌شود.
دررفتگی لگن
به خاطر ثباتی که مفصل لگن دارد، موارد دررفتگی آن در بین افراد کمتر مشاهده می‌شود. هنگامی‌که لگن دچار دررفتگی شود، معمولاً عواملی مانند وارد شدن ضربه یا فشار شدید، عامل آن بوده است. مفصل لگن می‌تواند به سمت عقب یا جلو دچار دررفتگی شود. اکثریت موارد دررفتگی لگن (۷۰ تا ۸۰ درصد) باعث حرکت مفصل لگن به سمت عقب می‌شود و ۹۰ درصد موارد دررفتگی در فعالیت‌های ورزشی اتفاق می‌افتد. ضربه‌ی وارد شده به لگن در تصادفات با ماشین نیز تا ۷۰ درصد تمام موارد دررفتگی لگن را شامل می‌شود.
علت و مکانیزم آسیب‌دیدگی
دررفتگی لگن به سمت عقب در نتیجه وارد شدن فشار زیاد به پا هنگام خم شدن زانو یا خم شدن لگن ایجاد می‌شود. این حالت باعث حرکت لگن به سمت داخل (حرکت لگن به سمت پای مقابل) و چرخش داخلی مفصل لگن می‌شود. در این حالت وارد شدن فشار از طرف استخوان ران باعث دررفتگی لگن به سمت عقب (بیرون زدن استخوان فمور به سمت عقب) می‌شود.
- این آسیب در تصادفات ماشین بسیار شایع است و اغلب به علت برخورد زانو با داشبورد ایجاد می‌شود. در این مورد، بستن کمربند ایمنی از بروز آسیب دررفتگی لگن پیشگیری می‌کند.
- زمین خوردن به صورتی که پاها به صورت گفته شده در بالا باشد، موجب دررفتگی لگن به سمت عقب می‌شود.
- ورزشهای خشن و پربرخورد مانند راگبی و فوتبال آمریکایی که در آن بازیکنان به شدت به هم برخورد می‌کند یا با زانو زمین می‌خورند نیز موجب دررفتگی لگن می‌شود.
- دررفتگی به سمت جلو زمانی ایجاد می‌شود که یک نیروی زیاد به پا در حالتی وارد شود که مفصل لگن خم باشد. این نیرو باعث حرکت مفصل لگن به سمت خارج و نیز چرخش خارجی آن می‌شود.
- دررفتگی رو به جلو در هنگام پریدن در فعالیت‌های ورزشی همچون ژیمناستیک، بسکتبال، یا اسکی در مواردی ایجاد می‌شود که فرود آمدن فرد به نحو مناسب انجام نشود.
علائم
- درد شدید که ممکن است به پاها و زانو کشیده شده یا درد کمر به دنبال زمین خوردن یا وارد شدن فشار زیاد
- ایجاد مشکل در راه رفتن یا وارد شدن فشار زیاد به زانو
- کاهش توانایی حرکت دادن لگن
- ضعف در مفصل لگن آسیب‌دیده
- بیحسی یا گزگز و مورمور پاها که می‌تواند باعث درگیر شدن عصب در موارد دررفتگی شود (احتمالا درگیر شدن عصب سیاتیک
- کوتاه به نظر رسیدن، چرخش لگن به داخل، و نزدیک بودن آن به پای مقابل در موارد دررفتگی به سمت عقب
- در این شرایط باید ضربان قلب تحت کنترل قرار گیرد، زیرا چرخش خون ممکن است در نتیجه آسیب‌دیدگی دچار اختلال شده باشد.
- عکس‌برداری رادیولوژی به منظور تشخیص شکستگی‌های احتمالی که به همراه دررفتگی ایجاد شده، لازم و ضروری می‌باشد.
- در این حالت مهم است که وضعیت چرخش خون در مفصل لگن پس از دررفتگی بررسی شود، زیرا ممکن است لگن دچار نکروز ناشی از کم‌خونی شده باشد.
اقدامات پزشکی
دررفتگی لگن یک مورد اورژانسی است که باید فورا به آن رسیدگی شود. لازم است لگن به محل اولیه خود باز گردانده شود یا موقعیت آن تا حد ممکن اصلاح شود.
- در صورتی که هیچ عوارضی در این رابطه مشاهده نشود، پزشک ممکن است از داروی بیحسی یا مسکن برای بیمار استفاده کرده و لگن را به محل اولیه آن باز گرداند.
- در موارد جدی‌تر، ممکن است نیاز به انجام عمل جراحی برای بیمار باشد. این شرایط بطور خاص زمانی ایجاد می‌شود که عوارضی همچون شکستگی استخوان، درگیر شدن عصب، یا سایر مشکلات مربوط به خون‌رسانی به لگن ایجاد شده باشد.
- پس از جاانداختن استخوان لگن، برای بیمار از داروی ضدالتهاب و مسکن و نیز یخ به منظور کنترل علائم ایجاد شده استفاده می‌شود.
- اگر آسیب‌دیدگی شدیدتر باشد، ممکن است نیاز به تراکشن مفصل لگن (کشش لگن با وسایل مخصوص) باشد.
- دررفتگی به همراه شکستگی ممکن است نیازمند استفاده از بریس برای یک مدت زمان مشخص باشد.
- در این حالت ممکن است به بیمار توصیه شود برای کاهش وزن وارد شده به لگن تا حد ممکن، در ابتدای آسیب‌دیدگی از چوب زیر بغل استفاده نماید.
- فیزیوتراپی زمانی شروع می‌شود که پزشک متخصص شرایط بیمار را برای وارد کردن فشار به لگن تایید نماید.
فیزیوتراپی
- قدم زدن و فعالیت‌هایی که مستلزم وارد کردن فشار به لگن هستند، می‌توانند به بیمار کمک کنند که به تدریج ابزارهای کمکی راه رفتن را کنار بگذارد و بتواند وزن کل بدن خود را روی مفصل لگن تحمل کند.
- تمرین‌های افزایش دامنه‌ی حرکتی: این تمرین‌ها می‌توانند دامنه حرکتی بیمار را بازیابی کرده و در طول دوره ریکاوری، از قرار گرفتن مفصل لگن و رباط‌ها و عضلات در موقعیت نامناسب جلوگیری نمایند.
- تمرین‌های تقویتی: این تمرین‌ها می‌توانند بر ساختار عضلانی لگن تاثیر بسزایی گذاشته و قدرت کلی عضلات پا را افزایش دهند.
- تمرین‌های تثبیت‌کننده: این تمرین‌ها عمدتا بر تثبیت وضعیت ساختاری لگن برای تحمل وزن بدن و بهبود ثبات دینامیک مفصل تمرکز دارند.
- تمرین‌های بهبود عملکرد: این تمرین‌ها برای پیشرفت در وضعیت فعالیت بیمار، شامل فعالیت‌های روزمره (مانند بالا رفتن از پله، زانو زدن، چمباتمه زدن، سوار و پیاده شدن از اتومبیل، و مواردی از این قبیل)، یا بازگشت به سطح بالای فعالیت در ورزش است.
مداخلات درمانیِ فیزیوتراپی
پرکاربردترین مداخلات درمانی فیزیوتراپی برای ریکاوری بعد از دررفتگی لگن، شامل موارد زیر می‌شود:
- تکنیک‌های درمان دستی: انجام تکنیک‌های درمان دستی شامل ماساژ بافت‌های نرم، کشش دادن عضلات و جاندازی آن‌ها توسط فیزیوتراپیست می‌شود که به منظور بهبود موقعیت قرارگیری مفصل و دامنه‌ی حرکتی آن انجام می‌شود. به‌کار‌گیری تکنیک‌های درمان دستی و جاندازی مفصل همچنین موجب تسکین درد بیمار می‌شود.
- حرکات اصلاحی از جمله ورزشهای کششی و ورزشهای تقویتی برای بازیابی دامنه حرکتی مفصل و به حرکت درآوردن آن. این حرکات به نحوی طراحی می‌شوند که کاملا برای مفصل ایمن باشند. ورزشهای تقویتی، موجب بالا بردن قدرت عضلات اطراف مفصل لگن و عضلات پاها می‌شود و بدین ترتیب مفصل لگن بیشتر پشتیبانی می‌شود و ثبات بیشتری دارد و از میزان فشار وارده به آن کم می‌شود.
- بازآموزی عصبی-عضلانی (بازیابی هماهنگی عصب و عضله) شامل تکنیک‌هایی برای بازیابی ثبات در مفصل لگن و بازآموزی عضلات پا برای هماهنگی بیشتر در هنگام حرکت لگن می‌شود. برای مثال، ایجاد هماهنگی بیشتر عصب و عضله در هنگام انجام حرکاتی مانند دویدن، زانو زدن، بلند شدن روی زانو‌ها یا پریدن، برای کاهش فشار وارده به لگن در حین انجام فعالیت‌های روزانه.
- استفاده از مدالیته‌های درمانی شامل امواج اولتراسوند، تحریک الکتریکی، سرما درمانی، لیزر سرد و سایر روش‌ها برای کاهش درد و التهاب تاندون‌ها و بورس‌های آسیب‌دیده در مفصل.
- ارائه‌ی یک برنامه تمرین خانگی شامل تمرین‌های تقویتی، کششی و تثبیت کننده که در اختیار بیمار قرار داده می‌شود و همچنین ارائه‌ی دستورالعمل‌هایی را برای انجام فعالیت‌های روزمره و پیشرفت در سطح عملکرد بیمار، بخش مهمی‌از برنامه‌ی درمانی است که نهایتا موجب ایجاد استقلال برای بیمار می‌شود.
نتایج درمان
نتایج ریکاوری بعد از درمان، به شدت آسیب‌دیدگی بستگی دارد. ممکن است دررفتگی لگن همراه با آسیب عصبی، کاهش جریان خون در ناحیه‌ی آسیب‌دیده (نکروز آسپتیک در استخوان فمور) یا شکستگی استخوان ها باشد. جاانداختن سریع و به موقع مفصل دررفته می تواند احتمال بروز نکروز در استخوان فمور و همچنین آسیب‌های عصبی را کمتر کند. لازم است که ظرف ۶ ساعت پس از دررفتگی لگن، این مفصل به نحو مناسبی دوباره سرجایش بازگردانده شود. افرادی که دچار عوارض شدید ناشی از دررفتگی لگن نشده‌اند، عموما ظرف ۴ ماه به سلامتی کامل دست می‌یابند. این مورد خصوصا در مورد دررفتگی لگن در ورزشکاران صدق می‌کند.
