دیسک کمر، علائم و درمان بدون جراحی با روش های فیزیوتراپی و ورزش

فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که مواد بین دیسک‌ها از مرز دیسک بیرون بزند. پارگی دیسک کمر باعث تحریک عصب‌های نزدیک دیسک می‌شود. گاهی اوقات این تحریک باعث انتشار درد به عصب سیاتیک و ساق پا و بروز بیماری می‌شود که به آن سیاتیک می‌گویند. مطالعات مختلف به وضوح نشان می‌دهد که ورزش‌های کششی و فیزیوتراپی دیسک کمر و بازگشت دیسک بیرون زده به جای خود، بسیار اهمیت دارد.

 تعدیل فعالیت

آناتومی ستون فقرات 

دیسک ستون فقرات بین دو مهره قرار دارد. هر دیسک دو جزء اصلی دارد:
• لایه درونی؛ یک ماده نرم و ژل مانند که در مرکز دیسک قرار دارد.
• لایه بیرونی؛ که متشکل از چندین لایه بیرونی دیسکی است.

علل و عوامل خطر

شایع‌ترین علت دیسک کمر، سائیدگی و فرسودگی دیسک به دلیل حرکات تکراری در طول زمان است. به طور کلی با گذشت سن، دیسک‌های ستون فقرات کمی از محتوای آبکی خود را از دست می‌دهند. این کاهش باعث از دست رفتن خاصیت نرمی و انعطاف‌پذیری دیسک و افزایش احتمال شکاف برداشتن آن می‌شود.
عواملی که احتمال فتق دیسک را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

1.  اضافه وزن
2.  ژنتیک
3.  شغل
4.  مشکلات ساختاری: ازجمله گسیختگی دیسک، برآمده شدن دیسک، سیاتیک، آرتروز، انحنای غیرطبیعی ستون فقرات، پوکی استخوان ، سندروم دُم اسبی.
5.  سرطان ستون فقرات
6.  عفونت ستون فقرات
7.  اختلالات خواب

علائم

اگرچه برخی از موارد فتق دیسک هیچ‌گونه علائمی ندارد، اما علائم زیادی وجود دارند که مربوط به این عارضه هستند؛ ازجمله موارد زیر:

1.  بی‌حسی و سوزن سوزن شدن (احساس مور مور شدن): این نشانه در مناطقی رخ می‌دهد که عصب آسیب‌دیده از آن مناطق می‌گذرد.
2.  ضعف و کاهش وزن: ممکن است عضلاتی که عصب آسیب‌دیده از آنها می‌گذرد، ضعیف شوند و در هنگام راه رفتن باعث تلو تلو خوردن فرد شوند.
3.  کمر درد : به طور کلی در صورتی که دیسک‌های پایین کمر فتق پیدا کند؛ باسن، ران‌ها، ساق پاها و به احتمال زیاد خود پا نیز دچار درد می‌شوند. این درد اغلب به سیاتیک برمی‌گردد چرا که درد در امتداد عصب سیاتیک منتشر می‌شود (عصب سیاتیک از باسن شروع می‌شود و تا پایین ساق پا ادامه دارد). اگر مشکل از گردن باشد، به طور معمول درد روی شانه‌ها و بازوها تأثیر می‌گذارد. ممکن است انجام حرکات سریع و یا عطسه کردن باعث تیر کشیدن درد، درد عمیق و شدید عضلات و همچنین اسپاسم‌های عضلانی شود.

تشخیص

بیشتر پزشکان بعد از انجام معاینه فیزیکی و پرسیدن سؤالات خاصی از بیمار قادر به تشخیص کمر درد هستند. در صورتی که پزشک مشکوک باشد به اینکه شاید کمر درد ناشی از یک دلیل اساسی باشد، انجام تست‌های تخصصی را توصیه می‌کند.

درمان

برخی از روش‌های درمان دیسک کمر موجود در کلینیک فیزیوتراپی آرمانی در ادامه آورده شده است:

ورزش درمانی

افرادی که از فتق دیسک رنج می‌برند، باید نزد یک فیزیوتراپیست بروند و یک برنامه ورزشی و کششی برای خود طراحی کنند. هرگونه حرکت خودسرانه ممکن است منجر به افزایش مشکلات و بدتر شدن درد شود. بنابراین قبل از شروع هرگونه تمرین فیزیکی، حتماً با یک فیزیوتراپیست حرفه‌ای مشورت کنید. فیزیوتراپیست ورزش مخصوص دیسک کمر که مناسب شما باشد را توصیه می‌کند و طرز صحیح انجام این ورزش‌ها را به شما آموزش می‌دهد. برخی از ورزش‌هایی که به بیمار کمک می‌کنند تا در حین فعالیت‌های روزانه ستون فقرات خود را در حالت مناسب قرار دهند، عبارتند از:

۱- دراز و نشست جزئی برای تقویت عضلات کمر. این تمرین به منظور کشش عضلات کمر انجام می‌شود. به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید و سپس زانوها را از این سمت به آن سمت به صورت چرخشی حرکت دهید.

۲- دیگر حرکت کششی برای فتق دیسک این است که روی دست‌ها و زانوهای خود قرار گیرید؛ سپس یکی از بازوهای خود را بالا بیاورید و به صورت صاف و مستقیم نگه دارید، در همان حال زانوی مخالف را نیز بالا بیاورید و به صورت صاف نگه دارید.

۳- کشش گردن (بالا بردن سر): بر روی شکم دراز بکشید و بازوهای خود را در پهلو قرار دهید طوری که سر شما حالت آویزان داشته باشد. به آرامی و به تدریج سر خود را بالا بیاورید، با این کار گردن شما در برابر گرانش زمین کشیده می‌شود.

۴- کشش عضلات ران و باسن: در کنار یک میز یا صندلی بایستید. پای خود را بلند کنید و روی میز بگذارید طوری که پا به طور کامل کشیده و صاف باشد. برای حفظ تعادل و ثبات، دست‌های خود را روی دسته صندلی یا روی ران‌های خود بگذارید.

۵- خم کردن باسن: به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. هر دو زانو را به سمت قفسه سینه بکشید تا ران‌ها و قسمت بالاتنه نسبت به هم زاویه ۹۰ درجه تشکیل دهند. دست‌های خود را روی زانوها قرار دهید. سعی کنید زانو را به سمت قفسه سینه حرکت دهید اما با دست‌های خود مانع این کار شوید؛ طوری که در واقع هیچ‌گونه حرکتی رخ ندهد.

ورزش‌های کششی دیگر مانند یوگا و پیلاتیز نیز قدرت و انعطاف‌پذیری را بهبود می‌بخشند و کمر درد را تسکین می‌دهند. فعالیت‌های هوازی ازجمله پیاده‌روی، دوچرخه سواری و شنا نیز به تسکین درد کمک می‌کنند. بسته به شرایط شما ممکن است برخی از فعالیت‌های اروبیک نیز مناسب باشد. در مورد اینکه چه ورزش‌هایی بیشتر به شما کمک می‌کند، با پزشک خود مشورت کنید.

طب سوزنی

طب سوزنی یک روش معالجه قدیمی و برگرفته از طب سنتی چینی برای درمان دیسک کمر است که در آن سوزن‌های نازکی در نقاط خاصی از بدن قرار داده می‌شوند. طب سوزنی به دنبال آزاد کردن جریان انرژی حیاتی بدن و یا تحریک نقاطی است که ۱۴ مسیر انرژی از آنها می‌گذرند. دانشمندان معتقدند که سوزن‌ها باعث می‌شوند بدن اندورفین آزاد کند؛ همچنین ممکن است جریان خون را افزایش دهند و یا فعالیت مغز را تغییر دهند.
از آنجا که طب سوزنی به ندرت باعث مرگ و بروز عوارض جانبی می‌شود، می‌تواند یک جایگزین بالقوه برای داروهای ضد درد و یا مصرف استروئید باشد.

ماساژ درمانی

ماساژ درمانی دارای خواص درمانی زیادی است. ماساژ درمانی کمر درد و فشار وارده به عضلات را کاهش می‌دهد و همچنین به بهبود دامنه حرکت و راحت خوابیدن بیمار کمک می‌کند.

ماساژ درمانی برای فتق دیسک همیشه باید توسط یک درمانگر آموزش دیده و با تجربه انجام شود. هدف اصلی این روش درمانی، کاهش درد و تسریع فرایند بهبودی است. ماساژ به افزایش گردش خون در فضای دیسک فتق شده کمک می‌کند و سطح بهبودی را ارتقاء می‌بخشد. ماساژ در هر دو طرف دیسک فتق شده انجام می‌شود؛ طوری که در نزدیکی فضایی که فتق اتفاق افتاده، ضربه‌های ملایمی از پهلو وارد می‌شود.

ترکشن یا کشش درمانی

ترکشن ستون فقرات یک روش غیرجراحی است که برای رفع فشار وارده به ستون فقرات انجام می‌شود. این کار می‌تواند به صورت دستی یا مکانیکی انجام شود. عمل ترکشن، ستون فقرات را تحت کشش قرار می‌دهد تا فشاری که باعث متراکم شدن دیسک‌ها شده را بردارد.

•  در روش دستی: درمانگر فیزیکی با استفاده از دست‌های خود، به مفاصل و عضلات ستون فقرات نیرو وارد می‌کند تا فضای بین مهره‌ها را زیاد کند و بیمار را در حالت کشش قرار ‌دهد.
• در روش مکانیکی: درمانگر فیزیکی یک سری طناب، تسمه و قرقره به بیمار متصل می‌کند تا فشار وارده به ستون فقرات از بین برود.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)

در این روش  (TENS) از دستگاهی استفاده می‌شود که از یک باتری کوچک که با سیم به الکترودهایی متصل شده، تشکیل شده است. الکترودها روی نواحی خاصی از بدن قرار داده می‌شوند و دستگاه یک جریان الکتریکی به آنها انتقال می‌دهد. تسکین درد با این روش می‌تواند تقریباً فوری باشد. برخی افراد در تمام طول روز این الکترودها را به خود متصل می‌کنند و در فواصل زمانی منظم دستگاه را روشن می‌کنند.

پیشگیری

در اینجا چند راهنمایی آورده شده است که به کاهش خطر فتق دیسک کمک می‌کند:

۱- ورزش: ورزش منظم به تقویت ساختمان بدن و قدرت بخشیدن به آن کمک می‌کند.

۲- وزن بدن: هرچقدر چاق‌تر باشید، بیشتر در خطر ابتلا به فتق دیسک قرار دارید.

۳- طرز ایستادن: صاف بایستید، سر را رو به جلو بگیرید، کمر را صاف نگه دارید و تعادل وزن خود را برقرار کنید.

۴- طرز نشستن: یک صندلی خوب باید یک محافظ خوب برای کمر، دسته‌هایی برای استراحت بازوها و یک پایه چرخنده داشته باشد.

۵- بلند کردن اجسام: برای  جلوگیری از بروز علائم دیسک کمر  ، بلند کردن اجسام از پاها بیشتر از کمر استفاده کنید. تا جایی که می‌توانید کمر خود را صاف نگه دارید، پاهای خود را دور از هم بگذارید و یکی از پاها را کمی جلوتر بگذارید طوری که بتوانید تعادل خود را حفظ کنید.

۶- کفش: کفش‌های مسطح فشار کمتری به کمر وارد می‌کنند.

۷-رختخواب: شما باید از تشکی استفاده کنید که ستون فقرات شما را در حالت صاف و مستقیم نگه دارد.