پارگی مینیسک زانو: درمان، علائم و علت
یکی از علل شایع درد زانو پارگی مینیسک زانو است. معمولا، ورزشکارانی که ورزش‌های پربرخورد انجام می‌دهند بیشتر از همه‌ی افراد در معرض این آسیب هستند. البته، هر فردی با هر سنی ممکن است به پارگی مینیسک دچار شود. در واقع در حدود یک سوم از افراد بالای ۵۰ سال از مشکل پارگی مینیسک رنج می‌برند. پارگی مینیسک در مردان بیشتر از زنان شایع است. مردان بین دو نیم تا چهار برابر بیشتر از زنان در معرض آسیب پارگی مینیسک هستند.
فهرست مطالب
مینیسک چیست؟
در آناتومی پا، استخوان ران (فمور) و استخوان ساق (تیبیا) در مفصل زانو به یکدیگر می‌رسند. در این محل و در بین این دو استخوان، دو بافت غضروفی به شکل دیسک قرار دارد که مینیسک نام دارند. مینیسک‌ها، لایه‌های ضخیم غضروفی انعطاف‌پذیری به شکل هلال هستند که در داخل مفصل زانو قرار دارند و فشار‌های وارده به این مفصل را جذب می‌کنند.
مینیسک خارجی: مینیسکی که در قسمت خارجی زانو قرار دارد، مینیسک خارجی نامیده می‌شود.
مینیسک داخلی: مینیسکی که در قسمت داخلی زانو قرار دارد، مینیسک داخلی نام دارد.
مینیسک‌ها به عنوان یک عامل جذب فشار در زانو عمل می‌کنند و در هنگام انجام فعالیت‌هایی که موجب وارد شدن فشار به مفصل زانو از طریق استخوان فمور می‌شوند، موجب ثبات مفصل زانو می‌شوند.
مینیسک زانو در برابر تمامی فشارهایی که به اثر فعالیت روزانه به زانو وارد می‌شود، محافظت می‌کند، مانند راه رفتن، دویدن و یا بالا رفتن از پله‌ها.
پارگی مینیسک
پارگی مینیسک زانو احتمالا شایع‌ترین آسیب زانو است. پارگی مینیسک زانو معمولا به یک حادثه یا ضربه شدید به زانو مربوط می‌شود. اما برای پاره شدن مینیسک زانو، تصادف یا وارد شدن ضربه شدید هم ضروری نیست. به عنوان مثال چرخاندن ناگهانی زانو یا خم‌شدن و بلند‌شدن روی زانو به صورت مکرر نیز، می‌تواند موجب پارگی مینیسک‌ها شود.
علل پارگی مینیسک
پارگی مینیسک زانو معمولا بر اثر چرخاندن ناگهانی زانو یا دیگر حرکت‌های زانو که ممکن است در حین انجام ورزش یا سایر فعالیت‌ها باشد، اتفاق می‌افتد. علت پارگی مینیسک زانو با این گونه آسیب‌ها بیشتر در بین افراد بالای ۳۰ سال شایع است.
افرادی که سن پایین‌تری دارند معمولا کمتر دچار این آسیب می‌شوند، چراکه مینیسک‌های آنها دارای بافت منسجم‌تر و دارای خاصیت ارتجاعی بیشتری است و در نتیجه استقامت بالاتری دارد. با بالا رفتن سن، بافت مینیسک زانو نیز ضعیف‌تر می‌شود و تحلیل می‌رود و آسیب‌های مینیسک زانو بسیار راحت‌تر اتفاق می‌افتند. برای مثال ممکن است یک حرکت ساده مانند دو زانو نشستن یا قدم زدن در یک سطح ناهموار، موجب پارگی مینیسک شود.
در برخی موارد ممکن است پارگی مینیسک زانو بر اثر یک آسیب ناگهانی نباشد و به علت ابتلا به بیماری‌های فرسایشی مانند آرتروز زانو، ایجاد شود.
علائم و نشانه‌های پارگی مینیسک زانو
در اغلب موارد با گرفتن یک شرح حال دقیق از بیمار می‌توان علائم پارگی مینیسک زانو را تشخیص داد. نکات مهمی که باید مد نظر قرار گیرند عبارتند از:
- مکانیزم و چگونگی آسیب‌دیدگی (برای مثال، چرخش زانو، روی زانو نشستن، تغییر حالت دادن)
- درد (درد ناشی از پارگی مینیسک زانو معمولا دوره‌ای است و در میانه زانو احساس می‌شود)
- مشکلات مکانیکی یا حرکتی زانو (برای مثال، صدا دادن زانو، احساس گیر کردن چیزی در زانو، قفل شدن زانو یا خالی کردن زانو)
- تورم (تورم معمولا با تاخیر پس از آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شود، گاهی اوقات نیز تورمی‌وجود ندارد؛ در موارد پارگی مینیسک زانو ناشی از فرسایش مفصلی تورم مکرر و عود کننده وجود دارد)
- حساسیت به لمس مفصل زانو
- آب آوردن زانو
- محدود شدن دامنه‌ی حرکتی زانو
تشخیص پارگی مینیسک
با انجام برخی مانورهای حرکتی می‌توان نشانه های پارگی مینیسک پا و زانو را مشاهده کرد. این مانورهای تشخیصی شامل موارد زیر می‌شود:
- تست مک‌موری – درد یا صدایی که هنگام حرکت زانو مجددا تکرار می‌شود.
- تست اشتاین‌من – احساس درد نامتقارن در هنگام چرخاندن زانو به داخل یا خارج
- تست فشار دادن زانو یا اپلی – درد در قسمت داخلی یا خارجی مفصل زانو
- تست Thessaly – درد یا قفل شدن یا احساس گیر کردن چیزی در زانو در قسمت داخلی یا خارجی مفصل
آزمایشات عکسبرداری که ممکن برای تشخیص پارگی مینیسک زانو استفاده شوند، عبارتند از:
رادیوگرافی عادی – وضعیت قدامی و خلفی مفصل در هنگام تحمل وزن، نمای خلفی در حالت خمیده با زاویه ۴۵ درجه، نمای خارجی زانو و نمایی اختصاصی از کشکک زانو
آرتروگرافی – یکی از تکنیک‌های عکسبرداری استاندارد از زانو برای تشخیص پارگی مینیسک زانو. البته تکنیک عکسبرداری ام.آر.آی تا حدود زیادی جایگزین این روش شده.
اسکن ام.آر.آی – روش استاندارد برای تصویربرداری از آسیب‌های مینیسک زانو و کلیه‌ی آسیب‌های درون مفصلی. نتایج ام.آر آی به صورت تصاویر سیاه و سفید و طیفی از سایه روشن‌های خاکستری است. به این سایه روشن‌ها "سیگنال" می‌گویند. سیگنال بالا به سفید نزدیک است و سیگنال پایین به سیاه. رادیولوژیست یا پزشک متخصص به کمک این سیگنال‌ها تشخیص می‌دهند که وضعیت مینیسک طبیعی است یا نه. علائم غیرعادی در نتایج تست ام.آر.آی در سه دسته‌ی زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- درجه‌ی یک – نواحی بسیار کوچکی از افزایش سیگنال در مینیسک زانو
- درجه‌ی دو – افزایش سیگنال به صورت خطی که به سطح مفصلی (سطح خارجی) مینیسک زانو نرسیده است.
- درجه‌ی سه – افزایش سیگنال به صورت غیرطبیعی که به سطح یا به لبه‌ی مینیسک رسیده است (بیانگر پارگی مینیسک زانو)
- پارگی ریشه – بیرون‌افتادگی حداقل ۳ میلیمتر از مینیسک زانو از صفحه‌ی عرضیِ میانی
مدیریت پارگی مینیسک
در تمامی موارد پارگی مینیسک زانو به جز موارد پارگی شدید، لازم است برخی درمان‌های خانگی انجام شود. در فاز حاد و اولیه آسیب‌دیدگی می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- انجام تمرینات فیزیوتراپی در خانه
- استراحت و بهبود دادن فعالیت‌ها
- کمپرس سرد
- مصرف داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی
درمان پارگی مینیسک زانو
زانوبند طبی
زانوبند طبی می‌تواند مزایای زیر را برای شما داشته باشد:
- کاهش درد زانو
- استراحت دادن به بافت آسیب‌دیده با برداشتن بخشی از فشار وارده به آن
- حفاظت از بافتهای آسیب‌دیده در برابر آسیب‌دیدگی مجدد
- تسهیل روند بهبودی بافت در مراحل اولیه
- پیشگیری از آسیب‌دیدگی مجدد با حفاظت و ایجاد ثبات در مفصل
- بهبود ثبات مفصلی
بستن زانو با نوار محکم: نوار مورد استفاده در این روش از نوع سخت است که غالبا در ورزش و برای ورزشکاران استفاده می‌شود.
بستن زانو با نوار کشسان: این نوع نوارها زمانی استفاده می‌شود که میزان ساپورت کمتری برای زانو نیاز است و نباید نوار مورد استفاده سخت باشد.
تیپینگ با چسب‌های کنزو: نوارهای کنزو نوعی پیشرفته‌تر از چسب‌های ورزشی هستند که به طور دینامیک کشش دارند و بدین طریق به عملکرد ماهیچه کمک می‌کنند.
ماساژ بافتهای نرم
ماساژ بافت نرم، یکی از تکنیک‌های خاص ماساژ است که به شل شدن عضلات، افزایش جریان خون و جریان لنف در سیستم لنفاوی کمک می‌کند و از این طریق موجب تسریع روند بهبودی رباط‌های کشیده شده، بهبودی عضلات، کاهش التهاب مفصلی، کاهش تپش قلب، بهبودی دامنه حرکتی مفاصل و انعطاف پذیری آنها، افزایش ترشح اندورفین، قوی شدن سیستم ایمنی بدن، کاهش اسپاسم عضلانی، بهبود جریان اکسیژن در بدن و کاهش تنش عضلانی می‌شود.
درمان دستی
درمان دستی به معنای ایجاد فشار بر روی مفاصل و عضلات بدن به کمک نیروی دست است ، که به منظور بهبود یا تغییر کیفیت حرکت یا دامنه‌ی حرکتی مفاصل و عضلات انجام می‌شود. درمان‌های دستی دارای تکنیک‌های بسیاری هستند. پرکاربردترین این تکنیک‌ها عبارتند از:
حرکت دادن مفصل: تکنیک‌های مانور دستی که در آن از حرکات منفعل با سرعت پایین و میزان فشار متغیر استفاده می‌شود.
جااندازی: جااندازی به معنای اعمال فشار کم با سرعت بالا است. دامنه حرکتی در این تکنیک بسیار کم، اما سرعت حرکت مفصل بسیار زیاد است.
طب‌سوزنی و درای‌نیدلینگ
طب سوزنی و درای‌نیدلینگ دو مدالیته درمانی مفید و کاربردی برای تسکین درد و کمک به روند بهبودی بیمار هستند. طب سوزنی، تقریبا برای درمان تمامی دردهای عضلانی و درد مفاصل موثر است. طب‌سوزنی می‌تواند شامل بادکش درمانی یا کاپینگ (cupping) و ماساژ چینی یا گواشا (gua sha) نیز باشد. همچنین یک روش تخصصی دیگر برای طب‌سوزنی وجود دارد که در آن، در نقاط مختص طب‌سوزنی در بدن، پالس الکتریکی بسیار ضعیفی اعمال می‌شود. به این روش طب‌سوزنی الکتریکی گفته می‌شود.
شاکویوتراپی (ESWT)
شاکویوتراپی می‌تواند به طور چشمگیری دردهای مزمن را بهبود دهد یا آنها را به طور کامل از بین ببرد. این تکنیک موجب متوقف شدن روند پیشروی آسیب شده و به ناحیه آسیب دیده این امکان را می‌دهد که خودش را بازسازی کند. در این روش، ناحیه‌ی آسیب دیده توسط یک کانال باریک در معرض امواج قوی صوتی (انواج شاک‌ویو) قرار می‌گیرد. پاسخ بدن به این امواج، بالا رفتن متابولیسم و افزایش رشد مویرگی است که موجب بازسازی مجدد بافت آسیب‌دیده می‌شود.
الکتروتراپی
الکتروتراپی تکنیکی است که برای کمک به تسکین درد بیمار به کار می‌رود و با افزایش انرژی در بدن موجب آغاز شدن فرآیند‌های طبیعی بهبودی در بدن می‌شوند (انرژی الکتریکی، صورتی، نوری، مغناطیسی و گرمایی). مدالیته‌های درمانی در زمینه الکتروتراپی عبارتند از:
اولتراسوند
استفاده از اولتراسوند (امواج فراصوتی) با هدف درمانی، مزایای زیر را دارد:
- تسریع روند درمان
- شل شدن بافتهای منقبض و تحت فشار
- بهبودی بافت آسیب‌دیده
- افزایش جریان خون در موضع تحت درمان
- برطرف کردن بافت ایجاد شده در جای زخم
امواج اولتراسوند در داخل پوست نفوذ می‌کنند و به بافتهای آسیب‌دیده می‌رسند و موجب لرزش این بافت‌ها می‌شوند. این لرزش موجب گرم شدن عمقی بافت‌ها می‌شود. البته معمولا بیماران هیچ احساس گرمایی در هنگام درمان با اولتراسوند ندارند.
تحریک الکتریکی عصب با دستگاه TENS
دستگاه TENS یک دستگاه الکتریکی با کاربرد پزشکی است که از آن برای تحریک عصب‌ها با جریان الکتریکی استفاده می‌شود. این جریان الکتریکی از طریق پوست به بدن فرستاده می‌شود. تحریک الکتریکی می‌تواند در تسکین موقتی درد موثر باشد.
پالس الکتریکی که از طریق دستگاه TENS به عصب‌ها فرستاده می‌شود، با مسدود کردن درگاه‌های عصبی، موجب اختلال در انتقال سیگنال‌های درد به مغز می‌شود. این پالس‌های الکتریکی همچنین باعث ترشح مواد مسکن طبیعی در بدن شده که نهایتا موجب تسکین درد می‌شوند.
ورزش برای درمان پارگی مینیسک زانو
در اغلب موارد پارگی مینیسک زانو، انجام برخی ورزش‌ها برای حفظ قدرت عضلات جلوی ران، پشت ران و ساق پا و لگن برای درمان پارگی مینیسک مفید می‌باشد. تمامی این عضلات برای بهبود عملکرد کلی پاهای شما در طی فرآیند بهبودی پس از آسیب‌دیدگی، بسیار مهم هستند.
- تمرین منقبض کردن عضلات چهار سر ران
- تمرین بلند کردن پا درحالت صاف، به سمت جلو
- تمرین بلند کردن پا در حالت صاف، به سمت عقب
- تمرین خم کردن زانو برای تقویت همسترینگ
- تمرین بالا آوردن پاشنه یا ایستادن روی نوک پنجه
- تمرین پل باحالت پاشنه‌ها روی زمین
- خم کردن محدود زانو در حالت ایستاده
درمان با جراحی
در صورتی که درمان‌های غیر تهاجمی به نتیجه‌ای نرسند، روش‌های درمان با جراحی مد نظر قرار می‌گیرند. روش‌های جراحی (جراحی باز یا جراحی بسته با آرتروسکوپی) شامل موارد زیر می‌شود:
- برداشتن قسمتی از مینیسک زانو
- بازسازی مینیسک زانو
- بازسازی مینیسک زانو با سلول‌های بنیادی
- پیوند مینیسک زانو
- جراحی آرتروسکوپی
