گودی و قوس زیاد کمر: علت و درمان با فیزیوتراپی و ورزش

گودي كمر به انحناي زیاد ستون فقرات به سمت داخل گفته می‌شود. اين عارضه از قوس‌های نرمال گردني، سینه‌ای و كمري ستون فقرات، ‌که تا حدي، کیفوز (در نزدیکی گردن)‌ يا لوروز (‌نزديك‌تر به كمر)‌ هستند، متفاوت می‌باشد. انحناهاي طبیعی ستون فقرات موقعیت سر را در امتداد لگن قرار می‌دهد و به‌عنوان یک ضربه‌گیر برای توزیع فشار مکانیکی در هنگام حرکت، عمل می‌کند.

گودی کمر

گودي كمر در تمام گروه‌های سنی یافت می‌شود. این عارضه در درجه اول بر ستون فقرات کمری تأثير می‌گذارد، اما می‌تواند در گردن (ستون فقرات گردني) نيز رخ دهد.  هنگامی‌که گودي كمر ستون فقرات کمری را درگير می‌سازد، گودی کمر بیمار ممکن است خم به نظر برسد، با باسنی برجسته‌تر و به عبارت كلي بیمار در يك وضعیت بدني اغراق‌آمیز قرار می‌گیرد. گودي کمر می‌تواند دردناک نيز باشد كه گاهی بر حركت بدن نيز تأثير می‌گذارد.

عوامل مؤثر

فرآیندهای بیماری خاص می‌تواند یکپارچگی ساختاری ستون فقرات را تحت تأثیر قرار داده و به بروز گودی كمر کمک می‌کند. برخی از علل شایع عبارت‌اند از دیسکایتیس، کیفوز، چاقی مفرط، پوکی استخوان، و اسپوندیلولیستزی.

• ديسكایتیس به التهاب فضای دیسک مهره‌ای گفته می‌شود.
• قوز کمر (به‌عنوان‌مثال، 'کوهان‌دار') ممکن است موجب شود كه كمر براي جبران عدم تعادل ایجادشده به دلیل قوس در یک سطح بالاتر از ستون فقرات قرار گيرد.
• چاقی مفرط ممکن است باعث شود كه فرد داراي اضافه‌وزن براي بهبود تعادل به عقب تكيه دهد كه داراي تأثير منفي بر وضعيت بدني است.
• پوکی استخوان یک بیماری تراکم استخوان است که ممکن است موجب شود مهره برای جبران یکپارچگی ساختاري ستون فقرات، ضعیف شود.
• اسپوندیلولیستزی (سرخوردگی مهره) زماني رخ می‌دهد كه یکی از مهره‌ها نسبت به مهره مجاور به سمت جلو متمايل می‌شود، كه به طور معمول در ستون فقرات کمری اتفاق می‌افتد.

دلايل گودی كمر در كودكان كه داراي شيوع كمتري است، عبارتنداز:

• آکندروپلازی، یک اختلال رشد استخوان که باعث رایج‌ترین نوع کوتولگی می‌شود.
• دیستروفی عضلانی
• سایر شرایط ژنتیکی

علائم گودی كمر

افراد داراي گودی کمر زیاد ممکن است يك وضعیت اغراق‌آمیز را نشان دهند. باسن آن‌ها احتمالاً برجسته‌تر از حد معمول خواهد بود. ناحيه تحتانی كمر بیش‌ازحد طبيعي به سمت داخل متمايل خواهد بود. بیماران مبتلابه خميدگي ستون فقرات کمری معمولاً ازلحاظ وضعيت بدني داراي يك ظاهر متمایز هستند. گردن دارای انحنای شدید بوده و چانه جلوآمده است.

 در عارضه خمیدگی ستون فقرات کمری، باسن صاف خواهد بود و قوس کمی در ناحیه کمری دیده می‌شود. در ستون فقرات گردنی، گردن بسیار مستقیم خواهد بود و برآمدگی گلو ممکن است بیرون زده باشد به‌ویژه در مردان.
در اغلب موارد، هیچ‌یک از این عارضه‌ها ایجاد درد نمی‌کنند. گاهی اوقات، فرد مبتلابه گودی کمر ممکن است از ناراحتی و / یا سیاتیک کمر رنج ببرد، به‌ویژه اگر قوس شدید باشد. به همین ترتیب، یک قوس  گردنی ممکن است موجب درد گردن یا علائم عصبی در بازوها شود. در اغلب موارد، طیف نرمال حرکتی ممکن است با هر قوس غیرمعمول به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا کند.

تشخیص گودی کمر

پزشک با بررسی سابقه کامل پزشکی کودک، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تشخیصی گودی کمر را در کودک تشخیص می‌دهد. پزشک یک تاریخچه کامل از زمان پیش از تولد و تولد فرزند شما جمع‌آوری کرده و در مورد سابقه گودی کمر در اعضای دیگر خانواده از شما سؤال می‌کند.

روش‌های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اشعه ایکس. این تست تشخیصی از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای ایجاد تصاویر از  بافت داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها بر روی فیلم استفاده می‌کند. از این تست برای اندازه‌گیری و ارزیابی قوس کمر استفاده می‌شود. با استفاده از اشعه ایکس تمام ستون فقرات،‌ پزشک یا رادیولوژیست زاویه قوس ستون فقرات را اندازه‌گیری می‌کند. تعیین شیوه درمانی اغلب می‌تواند بر اساس این اندازه‌گیری انجام شود.
• اسکن استخوان. اسکن استخوان یک روش تصویربرداری هسته‌ای برای ارزیابی تمام انواع تغییرات دژنراتیو و/ یا آرتریت در مفاصل، تشخیص بیماری‌های استخوان و تومورها؛ و تشخیص علت درد یا التهاب استخوان است. این تست برای رد هرگونه عفونت یا شکستگی است.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) این روش تشخیصی با به‌کارگیری ترکیبی از مگنت‌های بزرگ و یک کامپیوتر به تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن می‌پردازد. این آزمایش برای پیشگیری از هرگونه ناهنجاری مرتبط با نخاع و اعصاب انجام می‌شود.
• اسکن توموگرافی ترکیبی (سی‌تی‌اسکن) این روش تصویربرداری تشخیصی با به کارگیری ترکیبی از اشعه ایکس و تکنولوژی کامپیوتر به تولید تصاویر افقی، یا محوری (که اغلب برش نامیده می‌شوند) از بدن می‌پردازد. سی‌تی‌اسکن تصاویری دقیق از تمام بخش‌های بدن، ازجمله استخوان‌ها، عضلات، چربی و اندام‌ها نشان می‌دهد. سی‌تی‌اسکن به‌طورکلی دقیق‌تر از اشعه X است.
• آزمایش خون

تشخیص زودهنگام گودی کمر برای موفقیت در درمان مهم است. متخصصین اطفال یا پزشکان خانواده و حتی برخی از برنامه‌های مدرسه، به‌طورمعمول به بررسی نشانه‌های احتمالی گودی کمر می‌پردازند.

درمان گودی کمر

مسکن و داروهای ضد-تورمی

درمان دارویی تنها زمانی نیاز است که درد و خشکی وجود داشته باشد. مسکن‌ها و شل کننده‌های عضلانی به کاهش درد و اسپاسم عضلات گردن کمک خواهند کرد. این داروها ناراحتی را کاهش داده و موجب افزایش دامنه حرکتی گردن می‌شوند.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نتایجی عالی در اصلاح قوس غیرطبیعی ستون فقرات کمری و گردنی به دست می‌دهد. فعالیت فیزیکی، که توسط پزشک به‌صورت جداگانه برای هر بیمار تعیین می‌شود، خطر ابتلا به عوارض نشات گرفته از سیستم تنفسی، قلبی و عروقی و گوارشی در انحنای ستون فقرات را کاهش می‌دهد. در فیزیوتراپی انحنای ستون فقرات از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• طب سوزنی
• سوزن خشک
• الکتروفورز
• ترموتراپی

جلسات فیزیوتراپی، به‌عنوان یک قاعده، با درمان فیزیکی همراه می‌شوند. علاوه بر این، هدف از فیزیوتراپی نه‌تنها اصلاح شکل ستون فقرات، بلکه لگن و پاها نیز هست.

ماساژ

به منظور اصلاح شکل ستون فقرات، ارتوپد جلسات ماساژ درمانی را برای بیمار تجویز می‌کند. درمانگر دارای مهارت بالا در ماساژ، قادر به تقویت قابل‌توجه سیستم عضلانی و بهبود تن عضلانی بدن، برطرف نمودن درد و بهبود قابل‌توجه در سلامت کلی بیمار است.

بریس

در موارد شدید قوس گردن، ممکن است بیمار به استفاده از بریس در طول روز و بالش محافظ در هنگام خواب نیاز داشته باشد. هر دو به بازگرداندن انحنای غیرطبیعی تغییریافته ستون فقرات گردنی کمک خواهند کرد.

تمرین ورزشی

پس از بهبود علائم حاد اولیه، بیمار باید تمرینات ورزشی را باهدف تقویت عضلات گردن و بهبود وضعیت بدنی آغاز کند.
برخی از تمرینات بسیار مؤثر برای اصلاح گودی کمر غیرطبیعی در زیر آمده‌اند:

• به پشت بخوابید. پاها را بالابرده و آن‌ها را تا بالای سر بکشید و سپس به حالت اولیه بازگردید. ۶-۴ بار تکرار کنید.
• طاق‌باز بخوابید. بالاتنه را تا حد ممکن بدون کمک دست از زمین بالا ببرید. ۶-۴ مرتبه تکرار کنید.
• به پشت بخوابید. بدن را به‌آرامی تا یک زاویه ۹۰ درجه از سطح زمین بالا ببرید و به‌آرامی به حالت اول بازگردانید.۶-۴ مرتبه تکرار کنید.
• بایستید. به بدن شیب دهید تا جایی که دست‌ها به پاها برسد. ۸-۶ مرتبه تکرار کنید.
• در کنار دیوار بایستید. بدن را در حالت آرامش قرار دهید و سعی کنید پشت و کمر به‌طورکامل با دیوار مماس شود. حرکت را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
• دست‌ها را در کنار بدن قرار دهید و به پهلو خم شوید. ۸-۶ مرتبه تکرار کنید.
• صاف بایستید. درحالی‌که پاشنه پا بر روی زمین قرار دارد، کل بدن را به سمت راست و به سمت چپ بچرخانید. ۸-۶ مرتبه تکرار کنید.

اگر گودی کمر شدید بوده و با دخالت عصبی همراه باشد، جراحی ممکن است در نظر گرفته شود.